نوسانات کشت و تولید گندم، تابع میزان بارندگی و متأثر از ارقام حساس به کم آبی

منتشر شده در جمعه, 14 مهر 1396 01:19

با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و احتمال وقوع خشکسالی، استفاده از ارقام گندم حساس به کم آبی موجب کاهش سطح زیر کشت و افت عملکرد می شود. در مجموع این دو عامل باعث کاهش تولید گندم در شرایط خشکسالی شده اند. 

گندم با سهم متوسط 73 درصدی دارای بیشترین سطح زیر کشت غلات است. بیشترین افزایش سطح زیرکشت گندم در سال زراعی 60-59 با رشد 27 درصدی و بیشترین کاهش سطح زیر کشت در سال زراعی 87-86 با افت 27- درصدی روی داده است. بر اساس نمودار شکل 1 سطح کشت آبی طی 37 سال گذشته با شیبی کم و ثابت در حال افزایش بوده است. در مقابل سطح کشت دیم با وجود نوسانات ناشی از شرایط آب وهوایی، با شیب کمی در حال کاهش بوده است. به طور کلی برآیند 37 ساله‏، تغییر سطح زیر کشت آبی و دیم گندم را به ترتیب 0/9 و 0/3- درصد نشان می‏دهد. بیشترین سطح زیر کشت گندم 7 میلیون و 200 هزار هکتار در سال 86-85 بوده است. بعد از آن با وقوع خشکسالی، اراضی زیر کشت گندم با کاهش شدیدی مواجه شده است. دلیل عمده ی این افت شدید، کاهش حدود 1500 هزار هکتاری زمینهای زیر کشت دیم بوده است. در حالیکه زمینهای زیر کشت آبی حدود 500 هزار هکتار کاهش داشته است. از سال 88-87 با بهبود شرایط جوی، سطح زیر کشت دوباره افزایش یافته و سپس تا سال 91-90 روند ثابتی را نشان داده است. با وجود افزایش بارندگی، در دو سال متوالی 92-91 و 93-92 سطح زیر کشت آبی حدود 6 درصد کاهش داشته است که این میزان (غیر از سال بحران آبی 87-86) بیشترین میزان کاهش سطح زیر کشت آبی در سالهای بعد از جنگ تحمیلی بوده است.

شکل 1- سطح زیر کشت گندم در بازه‏ ی زمانی 37 ساله

همان‏ طور که انتظار می ‏رود اوج تولید گندم در سال زراعی 86-85 (بیشترین سطح زیر کشت گندم) با تولید بیشتر از 15 میلیون تن بوده است. بررسی عملکرد گندم نیز نشان می‏ دهد که بیشترین عملکرد کشت آبی و دیم که به ترتیب 3801 و 1196 کیلوگرم در هکتار بوده، در همین سال زراعی به ثبت رسیده است. بر اساس شکل 1 بیش از نیمی از زمینهای زیر کشت گندم به صورت دیم کشت می‏شوند، در حالیکه غالب تولید گندم (‌بیش از نیمی از تولید) حاصل کشت آبی گندم است. همچنین نمودارهای اشکال 2 و 3، رابطه ‏ی مستقیم تولید و عملکرد گندم را به خوبی نشان می ‏دهند. نکته مهم در این دو نمودار، نمود حساسیت ارقام گندم به کم‏ آبی است. درحالیکه با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران بروز خشکسالی‏ های شدید دور از انتظار نیست. همانطور که در مباحث بالا نیز اشاره شد، در سالهای کم آب 67، 75 تا 78 و 87 علاوه بر کاهش سطح زیر کشت، عملکرد نیز افت داشته است. در مجموع دو عامل کم آبی و استفاده از بذور ارقام حساس به کم آبی، ‏باعث کاهش تولید گندم در این سالها شده است.

شکل 2- تولید گندم در بازه‏ ی زمانی 37 ساله

شکل 3- عملکرد گندم در بازه‏ ی زمانی 37 ساله

به سفارش کارگروه کشاورزی ستاد توسعه زیست فناوری 

لطفا برای کسب اطلاعات بیشتر و مطالعه مطالب قبلی سایت، کلیک کنید